Η Περσική λογοτεχνία (περσικά : ادبیات فارسی, romanized: Adabiyâte fârsi) περιλαμβάνει τις προφορικές συνθέσεις και τα γραπτά κείμενα στην περσική γλώσσα. Θεωρείται μια από τις παλιότερες λογοτεχνίες του κόσμου και εκτείνεται σε μια περίοδο δυόμισι χιλιετιών.
Οι πηγές της βρίσκονται στην περιοχή του ευρύτερου Ιράν, όπως στο σημερινό Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, ο Καύκασος, η Τουρκία, περιοχές της νότιας Ασίας και της Κεντρικής Ασίας (όπως το Τατζικιστάν) όπου η περσική ήταν είτε η μητρική είτε η επίσημη γλώσσα. Για παράδειγμα ο Ρούμι, ένας από τους πιο αγαπημένους Πέρσες ποιητές, που γεννήθηκε στο Μπαλκ (σύγχρονο Αφγανιστάν) ή στο Ουάκς (σύγχρονο Τατζικιστάν), έγραψε στην περσική γλώσσα και έζησε στην Κόνια (σημερινή Τουρκία) που εκείνη την εποχή ήταν η πρωτεύουσα των Σελτζούκων στην Ανατολία.
Οι Γαζναβίδες κατέλαβαν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις και αρκετές περιοχές στην ανατολική και κεντρική Ασία και υιοθέτησαν τα περσικά ως γλώσσα της βασιλικής αυλής. Επομένως υφίσταται περσική λογοτεχνία από το Ιράν, την Μεσοποταμία, το Αζερμπαϊτζάν, την περιοχή του ευρύτερου Καυκάσου, την Τουρκία, το Πακιστάν, το Μπακλαντές, την Ινδία, το Τατζικιστάν και άλλα μέρη της κεντρικής Ασίας.
Δεν είναι όλη η περσική λογοτεχνία γραμμένη στην περσική γλώσσα καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνονται και έργα που γράφτηκαν από Πέρσες ή Ιρανούς σε άλλες γλώσσες, όπως τα ελληνικά και τα αραβικά. Ταυτόχρονα δεν γράφεται όλη η περσική λογοτεχνία από Πέρσες ή Ιρανούς καθώς Τούρκοι, Καυκάσιοι και Ινδοί ποιητές και συγγραφείς έχουν επίσης χρησιμοποιήσει την περσική γλώσσα.
Περιγράφεται ως μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνίες της ανθρωπότητας ενώ ο Γκαίτε εκτιμά ότι είναι ένας από τους τέσσερις κύριους εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η περσική λογοτεχνία έχει τις ρίζες της σε επιζώντα έργα της μέσης περσικής και της παλαιάς περσικής εποχής. Αυτή η τελευταία χρονολογείται από το 522 πΧ, ημερομηνία ανακάλυψης της αχαιμενιδικής επιγραφής.
Το μεγαλύτερο μέρος της επιζώσας περσικής λογοτεχνίας, ωστόσο, προέρχεται από την εποχή αμέσως μετά την μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας το 650 μΧ. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Αββασίδες (750 μΧ), οι Ιρανοί έγιναν γραμματείς και γραφειοκράτες του ισλαμικού χαλιφάτου και επίσης συγγραφείς και ποιητές του. Η λογοτεχνία στην νεότερη περσική γλώσσα ήκμασε στις περιοχές Χορασάν και Υπερωξιανή εξαιτίας πολιτικών αιτιών καθώς εκεί αναπτύχθηκαν οι πρώτες ιρανικές δυναστείες του μετα-ισλαμικού Ιράν, όπως οι Ταχίριοι και οι Σαμανίδες.
Πέρσες ποιητές όπως οι Σααντί, Χαφίζ, Αττάρ, Νεζάμι, Ρούμι, Φερντοουζί και Ομάν Χαγιάμ είναι γνωστοί και στον δυτικό κόσμο και έχουν επηρεάσει την λογοτεχνία πολλών χωρών.
Ο Σαχάμπ αντ-Ντιν Σουχραβαρντί, που ονομάζεται και Σεΐχης της Φώτισης και Σείχης Σαχίντ είναι ο σημαντικότερος φιλόσοφος του 12ου αιώνα μ.Χ. Γεννήθηκε το 1170 στο χωριό Σοχρεβάρντ της Επαρχίας Ζαντζάν. Ο Σουχραβαρντί άρχισε να ταξιδεύει στο Ιράν μόλις τελείωσε την εκπαίδευσή του. Επισκέφτηκε τους πρεσβύτερους των Σούφι και ήταν κατά τη διάρκεια αυτών των ταξιδιών…
Ένας από τους Ιρανούς Σούφι, που δικαίως μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους μεγάλους θρησκευτικούς ηγέτες, είναι ο Ταϊφούρ, γιος του Ισά Σουρουσάν. Είναι κυρίως γνωστός ως Αμπού Γιαζίντ ή Μπαγιαζίντ Μπασταμί. Δεν είναι γνωστά τα στοιχεία της γέννησής του, υπολογίζεται ότι γεννήθηκε κάπου ανάμεσα στα έτη 757 και 809 μ.Χ. στην πόλη Μπαστάμ,…
Ο Μολανά Αμπντ ολ-Αλί Μπιρτζαντί ήταν μαθηματικός και επιστήμονας αστρονομίας του 9ου και 10ου αιώνα Έτους Εγίρας (15ος – 16ος αιώνας). Δυστυχώς, η ημερομηνία γέννησης αυτού του σπουδαίου επιστήμονα δεν μας είναι γνωστή. Με βάση τις ημερομηνίες που αναφέρονται ως καταληκτικές στα βιβλία του, υπολογίζεται ότι πέθανε το 1555. Στο παρελθόν, οι επιστήμονες ήταν άνθρωποι…
Ο Μιρ Μουχαμάντ Μπακέρ Εστεραμπαντί, ή Αστεραμπαντί, γνωστός και ως Μιρ Νταμάντ, ήταν ένας από τους φιλοσόφους, λογίους, νομικούς και εξέχοντες ηγέτες της Ιμαμίγια επί του Μεγάλου Αμπάς (δυναστεία των Σαφαβιδών). Γεννήθηκε σε οικογένεια λόγιων το 1590, και από την πλευρά της μητέρας του, ήταν απόγονος του Μοχαγκέ Καρακί[1]. Ο Μοχαγκέ προσκλήθηκε στο Ιράν από…
Ο Baha’ al-Din Mohammad bin Hossein Ameli, ευρέως γνωστός ως Σεΐχης Baha’i, γεννήθηκε στην πόλη Μπάαλμπακ του Λιβάνου στις 27 Φεβρουαρίου 1547 και ήταν διάσημος λόγιος, φιλόσοφος, νομικός, μυστικιστής, μαθηματικός, ποιητής, ιστορικός και λογοτέχνης της εποχής των Σαφαβιδών του Ιράν και ήταν αδιαμφισβήτητος ειδικός σε επιστήμες όπως η φιλοσοφία, η λογική, η αστρονομία και τα…
Ο διάσημος Ιρανός πολυμαθής, μαθηματικός, αστρονόμος, φιλόσοφος και ποιητής, Χακίμ Ομάρ Χαγιάμ, γεννήθηκε στην πόλη Νεϊσαμπούρ στις 18 Μαΐου 1048 μ.Χ. Αν και η επιστημονική θέση του Χαγιάμ ήταν ανώτερη από τη λογοτεχνική του θέση και ο τίτλος του ήταν “Hujjat al-Haqq” (Η απόδειξη της αλήθειας), η φήμη του οφείλεται κυρίως στα τετράστιχά του, τα…
Ο Abu Hamed Mohammad ibn Ahmad Ghazali (1058 – 19 Δεκεμβρίου 1111 μ.Χ.), ο μεγάλος Ιρανός επιστήμονας, φιλόσοφος, θεολόγος και νομικός και ένας από τους μεγαλύτερους άνδρες του ισλαμικού σουφισμού, γεννήθηκε στην πόλη Tus του Ιράν. Ο ΓκαζαλίGhazali έχει αφήσει πίσω του πολλά γραπτά έργα, από τα οποία τα πιο σημαντικά και με τη μεγαλύτερη…
Γεννημένος στην πόλη Rey το έτος 865 μ.Χ., ο Abu-Bakr Mohammad ibn Zakariya Razi είναι διάσημος Ιρανός γιατρός, φιλόσοφος και αλχημιστής, ο οποίος είναι ευρέως γνωστός ως το άτομο που ανακάλυψε το αλκοόλ, το θειικό οξύ και την κηροζίνη, και όπως δικαίως όπως είπε ο George Sarton, ο ιδρυτής του κλάδου της ιστορίας της επιστήμης,…
Ο Abu Mo’in Naser bin Khosrow bin Harith Qubadiani Balkhi, ευρέως γνωστός ως Naser Khosrow, ένας από τους μεγάλους Ιρανούς ποιητές, συγγραφείς, φιλοσόφους και ταξιδιώτες του κόσμου, γεννήθηκε στο Qubadian τμήμα του Marv το έτος 1004 μ.Χ. Ο Naser Khosrow είχε εξειδίκευση στις περισσότερες πνευματικές και αφηγηματικές επιστήμες της εποχής του, όπως η φιλοσοφία, τα…
