Badgir (Ανεμοπαγίδα)

του Ali Mohammad Ranjbar Kermani

Είναι ένα παραδοσιακό στοιχείο της περσικής αρχιτεκτονικής, μια δίοδος κτισμένη στην οροφή ενός κτιρίου, που παγιδεύει τον άνεμο και τον κατευθύνει στο εσωτερικό.

Ιστορική Αναδρομή

Το Badgir ή Ανεμοπαγίδα (ονομάζεται και ανεμόπυργος) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην αρχαιότητα σαν ένα είδος φυσικού κλιματισμού εσωτερικών χώρων ψύχοντας τον αέρα μέσα στο ίδιο το κτίριο. Λαμβάνοντας υπόψη τα ιστορικά πλαίσια, κατά πάσα πιθανότητα εφευρέθηκε από τους Ιρανούς αν και υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν ότι η χρήση του ήταν ήδη γνωστή στην αρχαία Αίγυπτο και τη Βαβυλώνα. Φαίνεται ότι και οι Άραβες γνώριζαν τους ανεμόπυργους και πιστεύεται ότι η εξάπλωση της χρήσης του badgir σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή και η Αίγυπτος είχε ήδη λάβει χώρα κατά την Ισλαμική εποχή μέσω του Ιράκ. Σε πολλές τροπικές περιοχές του Ιράν όπου φυσούν ευνοϊκοί άνεμοι και αεράκι από μία ή περισσότερες κατευθύνσεις, τα badgirs χτίζονται προς την κατεύθυνση του ανέμου για να δροσίζουν τα σπίτια.

Από τι αποτελείται ένα Badgir

Κάθε badgir αποτελείται από τρία τμήματα:

A – Ένα εξωτερικό άνοιγμα με μεγάλη και ανοδική διατομή.

B – Ένα σωλήνα απ’ όπου περνάει ο αέρας και κατευθύνεται από την οροφή προς το εσωτερικό του κτιρίου.

Γ – Ένα εσωτερικό άνοιγμα που ξεκινάει από μια γωνία της οροφής ή του τοίχου. Μερικές φορές ακριβώς κάτω από αυτό το εσωτερικό άνοιγμα κτίζεται ένα δωμάτιο, το οποίο παίρνει το όνομα του ανεμόπυργου.

Είδη Badgir

Τα είδη των badgirs εξαρτώνται από το σχήμα που έχουν. Μπορεί να είναι τετράγωνα (ή σε σχήμα κύβου), κυλινδρικά, οκτάγωνα ή ορθογώνια.

Γενικά, σε μέρη όπου το ευνοϊκό αεράκι φυσά από πολλές κατευθύνσεις, τα badgirs  κατασκευάζονται σε σχήμα κύβου, κυλίνδρου ή οκταγώνου, ενώ σε μέρη όπου ο ευνοϊκός άνεμος φυσάει μόνο από τη μία πλευρά, χρησιμοποιείται ορθογώνια διατομή με μόνο ένα άνοιγμα.

Λαμβάνοντας υπόψη τα ανοίγματά τους, τα badgir μπορούν επίσης να ταξινομηθούν ως εξής:

• Ανεμόπυργοι με μια μόνο πλευρά, ένα άνοιγμα και ορθογώνια διατομή, που βλέπουν προς την κατεύθυνση του ανέμου. Μερικές φορές κατασκευάζονται με κλίση για να αντέχουν στους πολύ ισχυρούς ανέμους.
• Ανεμόπυργοι δύο όψεων που ωστόσο δεν κατασκευάζονται συχνά. Κάποιες φορές, αυτός ο τύπος ανεμόπυργου έχει δύο ανοίγματα το ένα μέσα στο άλλο. Το ένα βρίσκεται χαμηλότερα ενώ το δεύτερο βρίσκεται πιο ψηλά. Κάθε άνοιγμα οδηγεί σε ένα ξεχωριστό πέρασμα, έτσι ώστε κάθε φορά που ο ευνοϊκός άνεμος φυσά από το επίπεδο του εδάφους ή πιο πάνω, ένα από αυτά να μπορεί να φέρει τον άνεμο στο εσωτερικό.
• Τετράπλευροι ανεμόπυργοι που κατασκευάζονται σε σημεία όπου ο ευνοϊκός άνεμος φυσά από διαφορετικές κατευθύνσεις. Σε αυτούς τους τύπους badgirs, ο αέρας μπαίνει στο εσωτερικό από το ένα άνοιγμα και φεύγει προς τα έξω από το δεύτερο άνοιγμα. Αυτοί οι τύποι badgirs βρίσκονται κυρίως στο Minab και στο νησί Qeshm.

Παραδείγματα ανεμόπυργων

Πολλά και διαφορετικά είδη ανεμόπυργων μπορούμε να βρούμε σε περιοχές με τροπικό κλίμα όπως η πόλη Yazd, σε κοντινές περιοχές όπως το Ardakan, το Nain, το Ισφαχάν αλλά και σε μέρη γειτονικά, καθώς και στις νότιες παράκτιες πόλεις της Θάλασσας του Ομάν και του Περσικού Κόλπου. Το ψηλότερο badgir είναι το κτίριο Dolatabad Garden Palace στην πόλη Yazd, το οποίο είναι ίσως ο πιο όμορφος ανεμόπυργος. Ορισμένες δεξαμενές στη Γιαζντ έχουν τέσσερις ή πέντε ανεμοφράκτες και επίσης έχουν κατασκευαστεί δεξαμενές με έξι ανεμοφράκτες. Οι περισσότεροι ανεμόπυργοι της πόλης Αρντακάν είναι μονόχωροι και είναι κατασκευασμένοι με πλέγματα. Η ψηλότερος ανεμόπυργος που υπάρχει σήμερα είναι αυτός του  Κήπου Dolatabad στην Yazd που είναι ίσως και ο πιο όμορφος σε ολόκληρο το Ιράν. Ορισμένες δεξαμενές νερού της πόλης Yazd έχουν τέσσερις, πέντε ή ακόμα και έξι badgirs. Τα badgirs της πόλης Ardakan είναι γενικά χτισμένα με ένα μόνο άνοιγμα και με μια κλίση.

Τα Badgirs μπορούμε να τα βρούμε σε κατοικίες και κυρίως στα δωμάτια που προορίζονται για το καλοκαίρι. Βρίσκονται επίσης σε ορισμένα δημόσια κτίρια όπως τζαμιά, σχολεία, δεξαμενές νερού και καραβανσεράι.

Πηγές
– Varjavand, Parviz, Εγκυκλοπαίδεια του Κόσμου του Ισλάμ.

– Farshad, Mahdi, Tarikh-e Mohandesi dar Iran (Η Ιστορία της Ιρανικής Αρχιτεκτονικής)

– Zamrashidi, Hossein, Ejraye Sakhteman ba Masaleh-e Sonnati (Κατασκευή κτιρίων με παραδοσιακά υλικά)