Χαφέζ (1317—1392 μ.Χ)
Οι γνώσεις μας για τον ποιητή μέχρι πρόσφατα ήταν ελάχιστες. Τελευτάια όμως Πέρσες ερευνητές, όπως ο Αμπντούρ Ραζίμ Χαλχαλί, ο Μοχαμάντ Ναφισί , Ο Μοχαμάντ καζβινί, καθώς και ευρωπαίοι συνάδελφοί τους, έριξαν αρκετό φως στη ζωή του μεγάλου αυτού ποιητή της Περσίας.
Ο Χβαγιά Σαμσουντ—ντίν Μοχαμάντ Χαφέζ γεννήθηκε γύρω στο 1317 μ.Χ στο Σιράζ όπου έζησε για όλη του τη ζωή, εκτός απο ένα μικρό χρονικό διάστημα, όπου και πέθανε το 1392μ.Π .Η κάθοδος Μογγόλων κατέστεψε, είναι γεγονός, τα πάντα στη γενέτειρα του ποιητή. Σιγά σιγά όμως τα πράγματα άρχισαν φαίνεται να ησυχάζουν.
Ο ίδιος ο Χαφέζ αναφέρεται στην ήσυχη εποχή που πέρασε η πόλη κατά τη διάρκεια της βασλείας του Σείχη Αμπού Ισάκ Ιντζού. Ο Σείχη ήταν ο χορηγός των ποιητών. Καθαιρέθηκε όπως από το γιο του και διάδοχο Τζιαλαλουντίν Σαχ Σουγιά, ο οποίος βρισκότανε σε συνεχείς πολέμους με όλους τους γείτονες, ακόμη και με τον αδερφό του Μαχμούντ, Σάχη του Ισφαχάν. Ακολούθησαν άλλοι τρεις Κυβερνήτες,ώσπου έφτασε η εποχή που ο Τιμούρ χτύπησε δύο φορές την πόρτα της επαρχίας Φαρς και έσπειρε τον τρόμο.
Ο Χαφέζ, μολονότι έζησε αυτά τα γεγονόντα, παραδόξεως δεν τα περιγράφει στην ποιητική του συλλογή «Ντιβάν». Κάποιος μύθος θέλει τον Χαφέζ να συνδιαλέγεται με τον Τιμούρ και να τον εντυπωσιάζει με την ευφυία του, κάτι που μάλλον είναι αδύνατο να έχει συμβεί, αφού ο Τιμούρ το 1393 δεν είχε κατάλαβει το Σιράζ και Χαφέζ είχε πεθάνει το 1392. Το πολιτιστκό επίπεδο του Σιράζ ήταν υψηλό, έτσι ο Χαφέζ έλαβε στη γενέτειρά του καλή μόρφωση. Ήταν μάλιστα κορυφαίος στα θρησκευτικά και στο κοράνιο. Σ’αυτό εξάλλου οφείλει και το όνομα του. Χαφέζ σημαίνει «αυτός που γνώριζει το κοράνι από μνήμης».
Έγραψε θεολογικά έργα σε πρόζα, στην αραβική. Μερικά μάλιστα συμπεραίνεται ότι ο ποιητής γνώριζει και τουκικά. Ο Χαφέζ όπως συνθιζόντας εκείνα τα χρόνια, εργάστηκε στην αυλή του Σαχη Σουτζά που ήταν και ίδιος ποιητής. Σαν ποιητής του παλματιού τραγουδούσε ύμνους και επαινους για τους εκάστοτε κυβερνήτες.
Τα πράγματα όπως λέει ο μύθος, άλλαξαν στο παλάτι και, κατά το 1368-1369μ.Χ μια ομάδα κληρικών έπεισε το Σάχη ν’ απομακρύνει τον Χαφέζ από την αυλή του, πράγμα που έγινε. Ο Χαφέζ που είχε στο μεταξύ συνηθίσει στην καλοπέραση, παραπονείται σε πολλά από τα ποιήματα του για την κακή του μοίρα.
Η Θέση του επιδεινωνόνταν συνεχώς, για αυτό έφυγε. Πήγε στο Ισφαχάν και το Γιαζντ, όπου παρέμεινε από το 1372 έως το 1374 μ.Χ .Μετά όμως επέστρεψε στο Σιράζ και ικέτευσε τους πρώην χορηγούς του για βοήθεια. Αυτή είναι η αλήθεια, αντίθεια με το μύθο που κυκλοφορεί ότι τάχα ο Χαφέζ δεν ενέδωσε σε καμία από τις δελεαστικές προτάσεις άλλων βασιλέων και κυβερνήτες να επισκεφτεί τα παλάτια τους, και ότι έμεινε όλη του τη ζωή στο Σιράζ που αγαπούσε πολύ.
Έφυγε, λένε μόνο μια φορά γι να επιστρέψει αμέσως Μετά την επιστροφή του, δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιες ήταν οι σχέσεις του με τους εκάστοτε κυβερνήτες. Ξέρουμε μόνο πως στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο ποιητής έχαιρε πάλι μεγάλης εκτίμησης, όπως και πριν. Σε μια αυτοβιογραφία του, που βρέθηκε στην Τασκένδη, Ο Χαφέζ γράφει για τους δύσκολους καιρούς της ανέχειας, κατά τη διάρκεια της νιότης του. Εκτός από μερικά αποσπάσματα Γκετέ και Ρουμπαί δύο Κασιντέ και δύο Μασναβί (ένα εκ των οποίων ονομάζεται Σαγκι-Ναμέ) η ανθολογία του Χαφέζ το Ντιβάν αποτελείται αποκλειστικά από Γκαζάλ, δηλαδή ωδές.
Τα μυστικιστικά του κείμενα πολλαπλασιάζονται κατά την περίοδο που ο ποιητής πέφτει στη δυσμένεια του Σάχη Σουτζά . Ο Χαφέζ ενταφιάστηκε στο Σιράζ όπου του έχουν χτίσει ωραιότατο μνημείο.
Χαίρε Σιράζ με τα ασύγκριτα περίχωρα σου. Ω Κύριε, φύλαγε το από κάθε κακό
