Μαυσωλείο του Φερντοσί
Το Μαυσωλείο του Φερντοσί βρίσκεται στην πόλη Τους. Ο Φερντοσί είναι ευρέως γνωστός ως ο σωτήρας της περσικής γλώσσας. Λίγους αιώνες μετά την αραβική εισβολή και μέσα από την προσβολή και το χάος που προκλήθηκαν από τα αραβικά, τη γλώσσα που συνόδευε την εισβολή, η περσική γλώσσα σταδιακά άρχισε να εξαφανίζεται. Για να αναζωογονήσει και να σώσει τη γλώσσα, ο Φερντοσί επέλεξε την ποίηση και το έπος. Αν και πριν από αυτόν υπήρξαν πολλοί άλλοι ποιητές που προσπάθησαν να αγωνιστούν για τη διάσωση της γλώσσας μέσα από την ποίηση, ο Φερντοσί ήταν εκείνος που αφιέρωσε τριάντα ολόκληρα χρόνια για να ενισχύσει τα θεμέλια της γλώσσας, λέξη προς λέξη, όπως έλεγε ο ίδιος:
«Έχω υποφέρει πολλά αυτά τα τριάντα χρόνια,
Έχω ξαναζωντανέψει τη γλώσσα με τον στίχο μου».
Χρησιμοποιώντας την ιστορία και μια μεγάλη ποικιλία από μύθους, θρύλους και έπη, συνέθεσε ένα αριστούργημα ποίησης, το Σαχναμέ (Βιβλίο των Βασιλέων), το οποίο ακόμα και σήμερα, μετά από εκατοντάδες χρόνια, διαβάζεται πολύ ευχάριστα και ακόμη περισσότερο, αποτελεί μια αρκετά καλά τεκμηριωμένη κληρονομιά σε ότι αφορά την ιστορία και τη λογοτεχνία και ως εκ τούτου τον πολιτισμό αυτού του έθνους.
Ο ταφικός θάλαμός του βρίσκεται κοντά στην πόλη Τους, μια πόλη κοντά στην πόλη Μασχάντ, μια επάξια υπέροχη κατασκευή, όπου μπορεί κανείς να νιώσει τον ζήλο και το πάθος που είναι συγκρίσιμα με εκείνα του ίδιου του βιβλίου. Ο τάφος σχεδιάστηκε από τον εξέχοντα Ιρανό αρχιτέκτονα και σχεδιαστή, Χουσάνγκ Σεϊχούν. Οι τάφοι του Αβικέννα, του Καμάλ ολ Μολκ και του Ναντέρ Σαχ Αφσάρ είναι επίσης μερικά ακόμη εξαίσια παραδείγματα των διακεκριμένων σχεδίων του.
Το Μαυσωλείο μέσα από την Ιστορία
Λέγεται ότι επειδή ο Φερντοσί ήταν Σιίτης μουσουλμάνος, του απαγορεύτηκε να ταφεί στο νεκροταφείο των μουσουλμάνων και μάλλον ετάφη στον δικό του κήπο και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα χτίστηκε ένα μαυσωλείο στον τάφο του. Ωστόσο, αυτό το μαυσωλείο καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε αρκετές φορές. Τελικά, το 1934 ο Ρεζά Σαχ διέταξε το σχεδιασμό και την ανοικοδόμηση μιας νέας κατασκευής για τον τάφο του Φερντοσί με αφορμή τη «Χιλιετία του Φερντοσί», κατασκευή βασισμένη σε ένα από τα σχέδια του Καρίμ Μπεχζάντ και εμπνευσμένη από την αρχιτεκτονική των Πασαργάδων. Το εγχείρημα απέτυχε και η κατασκευή χρειάστηκε αποκατάσταση και το 1968, ο Χουσάνγκ Σεϊχούν άλλαξε το μέγεθος και το σχέδιο αυτού του τελικού αξιοσημείωτου ταφικού θαλάμου.
Μουσείο Τους
Οι προσόψεις είναι από μάρμαρο και οι κολώνες είναι διακοσμημένες σε αχαιμενιδικό αρχιτεκτονικό στυλ. Υπάρχουν επίσης επάνω τους χαραγμένοι σε καλλιγραφία στίχοι του έπους Σαχναμέ. Ο θάλαμος βρίσκεται στη μέση ενός καταπράσινου χώρου συνολικής έκτασης 6000 τετραγωνικών μέτρων που εκτός από το Μουσείο Τους φιλοξενεί και μια βιβλιοθήκη.
Το μουσείο Τους, το οποίο έχει επίσης σχεδιαστεί από τον Χουσάνγκ Σεϊχούν, αποτελείται από διάφορα μέρη στα οποία εκτίθενται διάφορα αντικείμενα και έργα τέχνης.
Ένα τμήμα είναι αφιερωμένο σε αγγεία, νομίσματα και άλλα αντικείμενα που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι στην περιοχή της πόλης Τους. Σε μια άλλη πτέρυγα, προκειμένου να υπάρχει καλύτερη αίσθηση της εποχής, εκτίθεται αρχαίος εξοπλισμός ιππασίας, όπως ασπίδες, ρόπαλα, τόξα και βέλη και μουσικά όργανα πεδίου μάχης. Υπάρχουν επίσης μερικά ιστορικά χειρόγραφα σενάρια του έπους Σαχναμέ, καθώς και πίνακες ζωγραφικής και χαλιά, εμπνευσμένα από ιστορίες και παραστάσεις του βιβλίου.
