Γεννημένος στην πόλη Ganjeh το έτος 1141 μ.Χ., ο Jamal al-Din Abu Mohammad Ilyas bin Yusuf bin Zaki bin Mu’ayad, ευρέως γνωστός ως Nezami Ganjavi, ήταν μεγάλος Ιρανός ποιητής της επικής ποίησης – με καταγωγή από την πόλη Tafresh – που εισήγαγε μια καθομιλουμένη μορφή γραφής ιστορίας στην περσική λογοτεχνία και ποίηση. Είναι, λοιπόν, γνωστός ως ο πρωτοπόρος της ποιητικής συγγραφής ιστοριών.
Όπως ο Φερντοσί και ο Σααντί, έτσι και ο Nezami όχι μόνο μπόρεσε να δημιουργήσει και να τελειοποιήσει ένα ιδιαίτερο δικό του στυλ και μέθοδο, αλλά άσκησε επιρροή στους Πέρσες ποιητές που τον ακολούθησαν. Ο Νεζαμί είχε ένα ευρύ φάσμα γνώσεων για τις κοινές επιστήμες της εποχής του (όπως οι λογοτεχνικές επιστήμες, η αστρονομία, οι ισλαμικές επιστήμες, η νομολογία, η θεολογία και η αραβική γλώσσα) και αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να παρατηρηθεί ξεκάθαρα στην ποίησή του.
Ήταν πολύ ιδιαίτερος στην επιλογή κατάλληλων λέξεων και φράσεων και στη δημιουργία νέων και καινοτόμων συνδυασμών και στην επινόηση νέων και ευχάριστων νοημάτων και θεμάτων, και στην απεικόνιση λεπτομερειών με τη δύναμη της φαντασίας του και στην περιγραφή τοπίων και στην περιγραφή της φύσης και των ανθρώπων και στη χρήση ευχάριστων και νέων παρομοιώσεων και μεταφορές, που τον κατατάσσουν ανάμεσα σε αυτούς που ήταν απαράμιλλοι σε σύγκριση με εκείνους τους ποιητές που ήρθαν μετά από αυτόν.
Το διάσημο και απαράμιλλο αριστούργημα που άφησε πίσω του ο Νεζαμί είναι το «Khamseh or Panj Ganj» (Πέντε Θησαυροί), το οποίο είναι ένα μεγαλόπνοο έργο στη σφαίρα των λυρικών ιστοριών και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να θεωρείται ο πρωτοπόρος αυτού του είδους ποίησης στην περσική λογοτεχνία. Ο Νεζαμί είχε περάσει τριάντα χρόνια από τη ζωή του για να τακτοποιήσει και να συντάξει το ποιητικό έργο του. Το Khamseh ή Panj Ganj (πέντε θησαυροί) περιλαμβάνει πέντε Μασναβί του «Makhzan al-Asrar» (ένα από τα εξέχοντα παραδείγματα εκπαιδευτικής λογοτεχνίας στην περσική γλώσσα), το έργο Khosrow και Shirin (η ιστορία αγάπης του Khosrow Parviz, του μεγάλου βασιλιά της Αυτοκρατορίας των Σασσανιδών και της Αρμένιας πριγκίπισας Shirin), Leily va Majnun (η πιο διάσημη κλασική ιστορία αγάπης της περσικής λογοτεχνίας), Haft Peykar (ονομάζεται επίσης Bahramnameh και Haft Gonbad) και Eskandarnameh (που αποτελείται από Eqbalnameh και Sharafnameh).
Το Divan of Poems and Ghazals (συλλογή ποιημάτων, ωδών, τετράστιχων, δίστιχων, αποσπασμάτων, διάσπαρτων στίχων και γαζάλ για διάφορα ηθικά, μυστικιστικά και κοινωνικά θέματα) και το έβδομο βιβλίο του Khamseh ή Ganjeh-ye Ganjavi (αποτελούμενο από ωδές, γαζάλ, κομμάτια και τετράστιχα), επίσης είναι μερικά από τα άλλα έργα του.
Μέχρι στιγμής, πολλές διεθνείς συναντήσεις, συνέδρια κ.λπ. έχουν πραγματοποιηθεί στο Ιράν και στον κόσμο για τον εορτασμό της μνήμης του Nezami Ganjavi. Η 12η Μαρτίου έχει ονομαστεί ως «Ημέρα Εορτασμού του Nezami Ganjavi» στο επίσημο ιρανικό ημερολόγιο. Εκτός από το Ιράν, αγάλματα του Nezami βρίσκονται στην Κίνα, το Αζερμπαϊτζάν, την Ιταλία και αλλού.
Ο Nezami Ganjavi πέθανε στη γενέτειρά του τη Ganja το έτος 1209 και υπάρχει ένας τάφος σε αυτή την πόλη, που πιστεύεται ότι είναι του Nezami.
