Νιζαμί

ΝΙΖΑΜΙ  (1141-1209 μ.Χ)

Γεννήθηκε το 1141 μ.Χ. (535 Εγίρας), στο ακρότατο Β.Δ. Τμήμα του Ιράν. Ο Νιζαμί έμεινε ορφανός από πολύ μικρός, αλλά πήρε μεγάλη μόρφωση σ’όλους τους τότε γνωστούς τομείς της μάθησης και της επιστήμης. Δάσκαλός του (σύμφωνα με τον Ντολάτ-Σαχ) υπήρξε ο Σείχ Ακγί Φαρόχ Ραχανί. Αυτή του η μόρφωση αντικατοπτρίζεται μεσα στο έργο του. Ο Νιζαμί είναι ειδικός της σκέψης και του λόγου, των οποίων τη φρεσκάδα και τη δύναμη αδυνατεί να σβήσει ο χρόνος. Τη μητέρα του ο ποιητής, στο έργο του <<Λέιλα και Ματζνούν>> την αποκαλεί Ραΐσα και την παρουσιάζει ως Κούρδισσα ιρανικής καταγωγής.

Ο Νιζαμί, μολονότι αναφέρεται ως ισάξιος των μεγάλων της περσικής λογοτεχνίας -κι αυτός ακόμα ο Γκαίτε στο Westoestlicher Diwan τον αποδέχεται ως προικισμένο πνεύμα- δεν είναι ευρύτερα γνωστός. Τα έργα του, ενώ εκδίδονταν συστηματικά στην Περσία και την μακρινή Ινδία , σπανίως έφταναν στην Ευρώπη.

Ο μεγάλος αυτός ποιητής έγινε γνωστός χάρη στην περίφημη <<Πεντάδα>> του (Χαμσέ). Το επικό αυτό έργο του Νιζαμί αποτελείται από πέντε αυτοτελή ποιήματα. Το πέμπτο από αυτά, το <<Εσκεντάρ-Ναμέ>> (Έπος του Αλέξανδρου), το έχει αφιερώσει ο ποιητής εξ ολοκλήρου στον Μέγα Αλέξανδρο. Εκτός από το έπος για τον Αλέξανδρο, η <<Πεντάδα>> περιλαμβάνει και τα εξής ποιήματα:

1)<<ΤΟ ΘΗΣΑΥΡΟΦΥΛΑΚΙΟ ΤΩΝ ΜΥΣΤΙΚΩΝ>>

2)<<ΧΟΣΡΟ ΚΑΙ ΣΙΡΙΝ>>

3)<<ΛΕΪΛΑ ΚΑΙ ΜΕΤΖΝΟΥΝ>>.Το επικό αυτό ποιήμα αποτελείται απο 4.000 δίστιχα και ο Νιζαμί το έγραψε το 1188, μέσα σε τέσσερις μήνες. Μάλιστα κάπου λέει ότι αν δεν είχε και άλλες ασχολίες, θα το τελείωνε σε 14 νύχτες! Το περιεχόμενο αυτού του έργου είναι εντελώς διαφορετικό απο αυτό του προηγούμενου. Αναφέρεται στην αγάπη δυο παιδιών από την αραβική έρημο, που οφείλουν την κακη τους μοίρα στην ανοησία των γονιών τους. Λέγεται οτι είχε 20.000 δίστιχα. Δυστυχώς το έργο αυτό χάθηκε.

4)<<ΧΑΦΤ ΠΕΪΚΑΡ>> (ΕΠΤΑ ΠΟΡΤΡΕΤΑ ή ΠΛΑΝΗΤΕΣ ή ΜΟΡΦΕΣ)

5)<<ΕΣΚΕΝΤΑΡ-ΝΑΜΕ>> (ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ)

Βασικά, τα έργα του Νιζαμί αποτελούν το πέρασμα από το ηρωικό στο ρομαντικό έπος, που έμελλε να γίνει ο αγαπημένος τρόπος έκφρασης των Περσών ποιητών.

Ότι το έργο του Νιζαμί ήταν μεγαλειώδες το κρίνουμε και από τις αμέτρητες απομιμήσεις και αντιγραφές του, τόσο στο Ιράν όσο και σε όλες τις χώρες όπου υπήρχε επιρροή του περσικού πολιτισμού. Στην Τουρκία, την Κεντρική Ασία, την Ινδία κ.λπ., αμέτρητοι ποιητές μιμούνται ανα τους αιώνες τον τύπο, τα θέματα, τον τρόπο έκφρασης, ακόμη και τους τίτλους των έργων του Νιζαμί.

Ο Νιζαμί, στα παλαίσια της δουλειάς του ταξίδευε αρκετά, τόσο που να εξασφαλίζει τα προς το ζην. Όπως και οι άλλοι ποιητές της εποχής του, περίμενε να ζήσει από τις αμοιβές των ηγεμόνων, αφού δεν είχε από πουθενά αλλού εισόδημα. Όμως, σε αντίθεση με τους περισσότερους ποιητές, έμεινε συνειδητά μακριά από τα παλάτια, για να μη διαφθαρεί. Σύμφωνα με αναθηματική πλάκα που ανακάλυψαν σχετικά πρόσφατα, ο Νιζαμί πέθανε τον Μάρτια του 1209μ.Χ. Ο τάφος του προσκυνήθηκε επί αιώνες σαν να ανήκε σε άγιο.

Ο Νιζαμί ήταν άνθρωπος με βαθιά ανθρώπινα και προπάντων πατριωτικά αισθήματα. Ξεχωρίζει για το πλήθος των ιδεών του και το μέγεθος της φαντασίας του, για τα υψηλά θρησκευτικά του αισθήματα, τη φιλοσοφική του εμβρίθεια, την κοινωνική του αντιπληψη, την ακρίβεια έκφρασης και την άπιαστη τεχνική του όσον αφορά τη συλλογή και ταξινόμιση υλικού.