Η παράσταση του Χατζ Φιρούζ στην Τεχεράνη.

Μια εθνογραφική μελέτη και μια ιστορική εικόνα για μια παράδοση Nορούζ στο Ιράν

Μίτρα Ασφάρι Ερευνητικός Συνεργάτης – Ανθρωπολογικό Κέντρο Ερευνών (RICHT)

Ένας μεγάλος αριθμός πωλητών και ζητιάνων, οι οποίοι αναζητούν τρόπους  για την διαβίωση τους, θα μπορούσε να παρατηρηθεί στο σταυροδρόμι του Ιράν , την Τεχεράνη.

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς στο Ιράν αποτελεί μια από τις πιο ευημερούσες εποχές στην Τεχεράνη.

Ο αυξανόμενος αριθμός αυτοκινήτων από τη μία πλευρά, και από την άλλη, οι ίδιες οι παραδόσεις της Πρωτοχρονιάς, μετατρέπουν αυτή την περίοδο σε μια σημαντική πηγή εσόδων για τους εργαζόμενους της πρωτεύουσας, οι οποίοι εκμεταλλεύονται την ευκαιρία και προσαρμόζονται στο περιβάλλον αυτό, που προσελκύει τόσους επισκέπτες, καθώς ισχυρίζονται στους περαστικούς πως φτιάχνουν τα δικά τους  Πρωτοχρονιάτικα δώρα (eidi).

Ανάμεσα στις δραστηριότητες που ευνοούν την χρηματική ευημερία στους δημόσιους χώρους, παρατηρούμε και την παράσταση του Hāji Firouz.

Αυτή η παράσταση που λαμβάνει χώρα στο δρόμο, παίζεται συχνά από δύο άτομα. Στηρίζεται σε έναν χαρακτήρα ο οποιος ονομάζεται Hāji Firouz και φοράει κόκκινα κοστούμια, έχει βαμμένο δέρμα και τραγουδάει ενώ παίζει κρουστά. Η μουσική, το τραγούδι και ο χορός είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις αυτού του θεάματος.

Στην περίπτωση του Norouz, αυτή η παράσταση λαμβάνει χώρα στα σταυροδρόμια της Τεχεράνης και μερικές φορές και από πόρτα σε πόρτα ώστε να «διαδοθούν τα νέα της άφιξης της άνοιξης» και φαίνεται να έχει τις ρίζες της στον αρχαίο ιρανικό πολιτισμό και την μυθολογία.

Σήμερα, αυτό το θέαμα των δρόμων παίζεται σχεδόν αποκλειστικά από τον πληθυσμό Ġorbat. Μια σύντομη εισαγωγή στον πληθυσμό Ġorbat είναι: Οι Ġorbats αποτελούν έναν από του ιρανικούς ημι-νομαδικούς πληθυσμούς, που είναι γνωστοί με την ονομασία Kowli. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάποιος επιστημονικός τρόπος για την απόδειξη της καταγωγής των Τσιγγάνων ή των Ινδών αυτής της ομάδας.

Επομένως, δημιουργείται η ανάγκη να βρεθεί ένας ανθρωπολογικός ορισμός. Σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους που έχουν μελετήσει παρόμοιες ομάδες (Berland, 1978, Rao, 1985), αυτή η ομάδα θα μπορούσε να οριστεί ως “περιπλανώμενη”.

Αυτό χρησιμεύει ώστε να πούμε ότι ιστορικά, οι Ġorbats δεν είχαν καμία γη ή κοπάδια και δεν παρήγαγαν κανενός είδους φαγητό.

Δύο κύριες φυλές που αποτελούν αυτήν την ομάδα είναι οι σιδηρουργοί και οι ξυλουργοί. Σε κάθε φυλή, Ġorbat οι άντρες έφτιαχναν μικρά και μεταφερόμενα αντικείμενα τα οποία πουλούσαν οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της πρακτικής τους γιορτής.

Έτσι, ολόκληρη η φυλή ,μετακινούνταν  προς τους πελάτες της, από την μια νομαδική φυλή στην άλλη ,ή από το ένα χωριό στο άλλο, για να ανταλλάξουν τα εμπορεύματά τους έναντι τροφίμων, ρούχων και χρημάτων.

Σήμερα, παρατηρούμε την παρουσία ομάδων Ġorbat σε αρκετές επαρχίες στο Ιράν. Στην παρούσα παρουσίαση, εστιάζουμε στο Ġorbat του Mazandaran και πιο συγκεκριμένα στην πόλη Babol όπου οι Ġorbat (σιδηρουργοί και ξυλουργοί) ζουν σε μια ομοιογενή και απομακρυσμένη γειτονιά. Οι άλλοι κάτοικοι της Babol έχουν το αίσθημα του φόβου γι’ αυτή τη γειτονιά.

Σε γενικές γραμμές, οι σχέσεις μεταξύ αυτών των νομαδικών ομάδων και της ευρύτερης κοινωνίας ήταν πάντα αμφιλεγόμενες. Υπήρχε πάντα η απαγόρευση στους Ġorbats να παντρευτούν άλλους Ιρανούς, να μοιράζονται το φαγητό τους καθώς και σε ορισμένα μέρη του Ιράν να φορούν τις τοπικές φορεσιές.

Η απόρριψη που ένιωθαν οι Ġorbats όταν έρχονταν σε επαφή με άλλους πληθυσμούς, τους απέτρεψε από το να ασχοληθούν με ορισμένες δραστηριότητες και με κάποια επαγγέλματα.

Αυτό, είχε σαν αποτέλεσμα να περιοριστεί σημαντικά η επαφή τους με την υπόλοιπη κοινωνία.

Ακόμη και μετά τον αναδασμό της γης (πριν από περίπου 50 χρόνια) και τον αναγκαστικό συμβιβασμό, η φύση των σχέσεών τους με την ευρύτερη κοινωνία δεν έχει αλλάξει.

Ο Χαντούρι (hādūri) φαίνεται να είναι ο μόνος πολιτιστικός ενδιάμεσος χώρος όπου είναι δυνατόν να υπάρξει επαφή. Στη γλώσσα των Ġorbati, το hādūri σημαίνει πώληση μικρών αντικειμένων από πωλητές του δρόμου ή επαιτεία.

Στην πραγματικότητα, είναι η πιο παραδοσιακή και η πιο παλαιά πρακτική  αυτής της ομάδας. Σύμφωνα με το περσικό λεξικό του Dehkhoda, hādūri σημαίνει επαιτεία με επιμονή.

Η ίδια λέξη χρησιμοποιείται από τους Ġorbats της Babol για να περιγράψει την γυναικεία πρακτική πώλησης μικρών αντικειμένων από σπίτι σε σπίτι. Η πραγματική μορφή του hādūri αποτελείται από επαιτεία με επιμονή και λιανική πώληση στο σταυροδρόμι κυρίως στην Τεχεράνη. Έτσι, περνούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους στην Τεχεράνη για να δουλέψουν και να κάνουν τακτικά ταξίδια στην Babol για διακοπές και συλλογικές τελετές.

Με αστικοποίηση του hādūri φαίνεται να έχει εισαχθεί το παιδικό εργατικό δυναμικό σε αυτήν την πρακτική. Σύμφωνα με την αντρική ιδιοσυγκρασία του δρόμου στην Τεχεράνη, μια γυναίκα δεν μπορεί να μείνει μόνη της όλη μέρα σε δημόσιο χώρο, ειδικά στο σταυροδρόμι.

Η παρουσία ενός παιδιού μετατρέπει το ρόλο μιας γυναίκας σε αυτόν της μητέρας ο οποίος είναι ανώτερος. Ο ρόλος της μητέρας είναι η πιο αξιοσέβαστη κατάσταση στην οποία μπορεί να βρεθεί μια γυναίκα στον ιρανικό-ισλαμικό πολιτισμό του δημόσιου χώρου. Έτσι, οι γυναίκες Ġorbat εκμεταλλεύονται αυτήν την κατάσταση κατά τη διάρκεια της εργασίας τους και το παιδί  τους γίνεται ο κύριος ηθοποιός του hādūri και  προσελκύει έτσι την προσοχή των περαστικών που έχουν ήδη παιδιά.

Ένα άλλο αποτέλεσμα της αστικοποίησης είναι ότι οι Ġorbat άντρες έχουν εγκαταλείψει την παραγωγή τους και επενδύουν τον χρόνο τους, κυρίως στην παράνομη αγορά ναρκωτικών.

Οι γυναίκες και τα παιδιά είναι οι μόνοι εκπρόσωποι του πληθυσμού Ġorbat που εμφανίζονται στο δημόσιο χώρο και έρχονται σε επαφή με την ευρύτερη κοινωνία. Οι άνδρες μένουν κυρίως στις οικιστικές γειτονιές τους. είτε μέσα στη Babol είτε σε μια από τις φτωχότερες συνοικίες στα νότια της Τεχεράνης.

Κατά συνέπεια, η πρακτική  Χατζι Φιρούζ  παρουσιάζει μια εξαιρετική διάκριση καταμερισμού καθηκόντων για την κοινωνία σε αυτόν τον πληθυσμό.

Αντιπροσωπεύει τη μοναδική εμφάνιση των ανδρών Ġorbat στον κοινό χώρο και οδηγεί σε επαφή με την ευρύτερη κοινωνία. Στην παρούσα εργασία, θα περιγράψουμε πρώτα την πρακτική του Hāji Firuzi στην τρέχουσα μορφή του, που εκτελείται από τους Ġorbat, στην Τεχεράνη.

Έπειτα, θα εστιάσουμε στην προέλευση αυτής της παράστασης και στο χαρακτήρα  του Hāji Firuz, ανεξάρτητα από το αν συνδέεται με τον Kowli και  τα έθιμα των πληθυσμών.

Έπειτα, θα επιστρέψουμε επιτέλους στην τρέχουσα εκτέλεση αυτής της παράστασης και των πιστώσεών της από τους Ġorbats. Οι τελευταίοι αποκαλούν αυτή την πρακτική Hāji Firuzi.

Η προσθήκη του i στο τέλος της λέξης δείχνει ότι είναι μια ενέργεια, ενώ το όνομα χωρίς το i στο τέλος της λέξης, ορίζει το όνομα του χαρακτήρα που εκτελείται.