Η Περσική λογοτεχνία (περσικά : ادبیات فارسی, romanized: Adabiyâte fârsi) περιλαμβάνει τις προφορικές συνθέσεις και τα γραπτά κείμενα στην περσική γλώσσα. Θεωρείται μια από τις παλιότερες λογοτεχνίες του κόσμου και εκτείνεται σε μια περίοδο δυόμισι χιλιετιών.
Οι πηγές της βρίσκονται στην περιοχή του ευρύτερου Ιράν, όπως στο σημερινό Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, ο Καύκασος, η Τουρκία, περιοχές της νότιας Ασίας και της Κεντρικής Ασίας (όπως το Τατζικιστάν) όπου η περσική ήταν είτε η μητρική είτε η επίσημη γλώσσα. Για παράδειγμα ο Ρούμι, ένας από τους πιο αγαπημένους Πέρσες ποιητές, που γεννήθηκε στο Μπαλκ (σύγχρονο Αφγανιστάν) ή στο Ουάκς (σύγχρονο Τατζικιστάν), έγραψε στην περσική γλώσσα και έζησε στην Κόνια (σημερινή Τουρκία) που εκείνη την εποχή ήταν η πρωτεύουσα των Σελτζούκων στην Ανατολία.
Οι Γαζναβίδες κατέλαβαν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις και αρκετές περιοχές στην ανατολική και κεντρική Ασία και υιοθέτησαν τα περσικά ως γλώσσα της βασιλικής αυλής. Επομένως υφίσταται περσική λογοτεχνία από το Ιράν, την Μεσοποταμία, το Αζερμπαϊτζάν, την περιοχή του ευρύτερου Καυκάσου, την Τουρκία, το Πακιστάν, το Μπακλαντές, την Ινδία, το Τατζικιστάν και άλλα μέρη της κεντρικής Ασίας.
Δεν είναι όλη η περσική λογοτεχνία γραμμένη στην περσική γλώσσα καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνονται και έργα που γράφτηκαν από Πέρσες ή Ιρανούς σε άλλες γλώσσες, όπως τα ελληνικά και τα αραβικά. Ταυτόχρονα δεν γράφεται όλη η περσική λογοτεχνία από Πέρσες ή Ιρανούς καθώς Τούρκοι, Καυκάσιοι και Ινδοί ποιητές και συγγραφείς έχουν επίσης χρησιμοποιήσει την περσική γλώσσα.
Περιγράφεται ως μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνίες της ανθρωπότητας ενώ ο Γκαίτε εκτιμά ότι είναι ένας από τους τέσσερις κύριους εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η περσική λογοτεχνία έχει τις ρίζες της σε επιζώντα έργα της μέσης περσικής και της παλαιάς περσικής εποχής. Αυτή η τελευταία χρονολογείται από το 522 πΧ, ημερομηνία ανακάλυψης της αχαιμενιδικής επιγραφής.
Το μεγαλύτερο μέρος της επιζώσας περσικής λογοτεχνίας, ωστόσο, προέρχεται από την εποχή αμέσως μετά την μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας το 650 μΧ. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Αββασίδες (750 μΧ), οι Ιρανοί έγιναν γραμματείς και γραφειοκράτες του ισλαμικού χαλιφάτου και επίσης συγγραφείς και ποιητές του. Η λογοτεχνία στην νεότερη περσική γλώσσα ήκμασε στις περιοχές Χορασάν και Υπερωξιανή εξαιτίας πολιτικών αιτιών καθώς εκεί αναπτύχθηκαν οι πρώτες ιρανικές δυναστείες του μετα-ισλαμικού Ιράν, όπως οι Ταχίριοι και οι Σαμανίδες.
Πέρσες ποιητές όπως οι Σααντί, Χαφίζ, Αττάρ, Νεζάμι, Ρούμι, Φερντοουζί και Ομάν Χαγιάμ είναι γνωστοί και στον δυτικό κόσμο και έχουν επηρεάσει την λογοτεχνία πολλών χωρών.
Ο Αμπντολχοσσέιν Ζαρρινκούμπ, μελετητής της ιρανικής λογοτεχνίας, ιστορικός, κριτικός λογοτεχνίας, συγγραφέας και μεταφραστής, γεννήθηκε στις 19 Μαρτίου 1923 στο Μπορουτζέρντ της επαρχίας Λορεστάν. Ήταν ένας από τους εξέχοντες ιστορικούς στο Ιράν και έχει γράψει σπουδαία βιβλία για την ιστορία του Ιράν και του Ισλάμ. Έγραψε για τη ζωή του: «Αν με ρωτάτε για τη ζωή…
Ο Αζαρτάς Αζαρνούς είναι συγγραφέας και ερευνητής της αραβικής γλωσσολογίας και λογοτεχνίας, διευθυντής του τμήματος αραβικής λογοτεχνίας του Κέντρου για τη Μεγάλη Ισλαμική Εγκυκλοπαίδεια και καθηγητής στη Σχολή Θεολογίας και Ισλαμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης. Θεωρήθηκε ως εξέχουσα και διακεκριμένη προσωπικότητα της αραβικής λογοτεχνίας από το Ίδρυμα Τσεχρεγιέ Μαντεγκάρ. Ο Αζαρτάς Αζαρνούς γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1938 στην πόλη Κομ και πέθανε στις 7…
Ο Mirza Mohammad Ali με το ψευδώνυμο Saeb Tabrizi και ευρύτερα γνωστός ως Mirza Saeb, ο μεγαλύτερος και διάσημος Ιρανός στιχουργός και ποιητής της εποχής του, γεννήθηκε στην πόλη Ταυρίδα (Tabriz) το 1592 μ.Χ. Ο Sa’eb μεγάλωσε στο Ισφαχάν και σπούδασε λογοτεχνία, καλλιγραφία και θεολογία υπό την καθοδήγηση των δασκάλων της πόλης. Ο Sa’eb ήταν…
Γεννημένος στην Τεχεράνη στις 23 Φεβρουαρίου 1903, ο Seyyed Mahmoud Khan Mirza Hessabi, ευρέως γνωστός ως καθηγητής Hessabi, ήταν φυσικός, γερουσιαστής, υπουργός Παιδείας και ο ιδρυτής της φυσικής πανεπιστημιακού επιπέδου στο Ιράν. Ο καθηγητής Hessabi ξεκίνησε την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή του στη Βηρυτό στη σχολή Γάλλων Ιερέων. Είχε αποστηθίσει το Ιερό Κοράνι και το divan (ποιητικό…
Ο Ali Akbar Dehkhoda, μια σπουδαία προσωπικότητα της Ιρανικής λογοτεχνίας, δημοσιογράφος, σατιρικός συγγραφέας, μέλος της Εθνοσυνέλευσης, καθηγητής πανεπιστημίου, γλωσσολόγος, λεξικογράφος και ποιητής – ο οποίος έγινε ευρέως γνωστός για το αριστούργημά του «Λεξικό της Περσικής Γλώσσας » (από Περσικά σε Περσικά), γεννήθηκε το Τεχεράνη στις 24 Φεβρουαρίου 1880. Μετά την ολοκλήρωση της παραδοσιακής του εκπαίδευσης…
ΝΙΖΑΜΙ (1141-1209 μ.Χ) Γεννήθηκε το 1141 μ.Χ. (535 Εγίρας), στο ακρότατο Β.Δ. Τμήμα του Ιράν. Ο Νιζαμί έμεινε ορφανός από πολύ μικρός, αλλά πήρε μεγάλη μόρφωση σ’όλους τους τότε γνωστούς τομείς της μάθησης και της επιστήμης. Δάσκαλός του (σύμφωνα με τον Ντολάτ-Σαχ) υπήρξε ο Σείχ Ακγί Φαρόχ Ραχανί. Αυτή του η μόρφωση αντικατοπτρίζεται μεσα στο…
