Η Περσική λογοτεχνία (περσικά : ادبیات فارسی, romanized: Adabiyâte fârsi) περιλαμβάνει τις προφορικές συνθέσεις και τα γραπτά κείμενα στην περσική γλώσσα. Θεωρείται μια από τις παλιότερες λογοτεχνίες του κόσμου και εκτείνεται σε μια περίοδο δυόμισι χιλιετιών.
Οι πηγές της βρίσκονται στην περιοχή του ευρύτερου Ιράν, όπως στο σημερινό Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, ο Καύκασος, η Τουρκία, περιοχές της νότιας Ασίας και της Κεντρικής Ασίας (όπως το Τατζικιστάν) όπου η περσική ήταν είτε η μητρική είτε η επίσημη γλώσσα. Για παράδειγμα ο Ρούμι, ένας από τους πιο αγαπημένους Πέρσες ποιητές, που γεννήθηκε στο Μπαλκ (σύγχρονο Αφγανιστάν) ή στο Ουάκς (σύγχρονο Τατζικιστάν), έγραψε στην περσική γλώσσα και έζησε στην Κόνια (σημερινή Τουρκία) που εκείνη την εποχή ήταν η πρωτεύουσα των Σελτζούκων στην Ανατολία.
Οι Γαζναβίδες κατέλαβαν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις και αρκετές περιοχές στην ανατολική και κεντρική Ασία και υιοθέτησαν τα περσικά ως γλώσσα της βασιλικής αυλής. Επομένως υφίσταται περσική λογοτεχνία από το Ιράν, την Μεσοποταμία, το Αζερμπαϊτζάν, την περιοχή του ευρύτερου Καυκάσου, την Τουρκία, το Πακιστάν, το Μπακλαντές, την Ινδία, το Τατζικιστάν και άλλα μέρη της κεντρικής Ασίας.
Δεν είναι όλη η περσική λογοτεχνία γραμμένη στην περσική γλώσσα καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνονται και έργα που γράφτηκαν από Πέρσες ή Ιρανούς σε άλλες γλώσσες, όπως τα ελληνικά και τα αραβικά. Ταυτόχρονα δεν γράφεται όλη η περσική λογοτεχνία από Πέρσες ή Ιρανούς καθώς Τούρκοι, Καυκάσιοι και Ινδοί ποιητές και συγγραφείς έχουν επίσης χρησιμοποιήσει την περσική γλώσσα.
Περιγράφεται ως μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνίες της ανθρωπότητας ενώ ο Γκαίτε εκτιμά ότι είναι ένας από τους τέσσερις κύριους εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η περσική λογοτεχνία έχει τις ρίζες της σε επιζώντα έργα της μέσης περσικής και της παλαιάς περσικής εποχής. Αυτή η τελευταία χρονολογείται από το 522 πΧ, ημερομηνία ανακάλυψης της αχαιμενιδικής επιγραφής.
Το μεγαλύτερο μέρος της επιζώσας περσικής λογοτεχνίας, ωστόσο, προέρχεται από την εποχή αμέσως μετά την μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας το 650 μΧ. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Αββασίδες (750 μΧ), οι Ιρανοί έγιναν γραμματείς και γραφειοκράτες του ισλαμικού χαλιφάτου και επίσης συγγραφείς και ποιητές του. Η λογοτεχνία στην νεότερη περσική γλώσσα ήκμασε στις περιοχές Χορασάν και Υπερωξιανή εξαιτίας πολιτικών αιτιών καθώς εκεί αναπτύχθηκαν οι πρώτες ιρανικές δυναστείες του μετα-ισλαμικού Ιράν, όπως οι Ταχίριοι και οι Σαμανίδες.
Πέρσες ποιητές όπως οι Σααντί, Χαφίζ, Αττάρ, Νεζάμι, Ρούμι, Φερντοουζί και Ομάν Χαγιάμ είναι γνωστοί και στον δυτικό κόσμο και έχουν επηρεάσει την λογοτεχνία πολλών χωρών.
Ο Abu Abdullah Jafar ibn Mohammad, ευρέως γνωστός ως Ρουντακί (Rudaki), ήταν ο πρώτος μεγάλος ποιητής της περσικής γλώσσας και αναφέρεται ως ο πατέρας της περσικής ποίησης. Ο Ρουντακί γεννήθηκε στην περιοχή Rudak της Σαμαρκάνδης (Ουζμπεκιστάν) το έτος 858 μ.Χ. Σε ηλικία οκτώ ετών, έμαθε και αποστήθισε το Ιερό Κοράνι και ταυτόχρονα ξεκίνησε να γράφει …
Ο Jalal al-Din Mohammad Balkhi, ευρέως γνωστός ως Mawlawi, Mawlana και Rumi, και ένας από τους πιο διάσημους Ιρανούς ποιητές, γεννήθηκε στην πόλη Balkh της ευρύτερης περιοχής Khorasan τον Σεπτέμβριο του 1207 μ.Χ. Το πλήρες όνομά του ήταν «Mohammad ibn Mohammad ibn Hossein Hosseini Khatibi Bakri Balkhi» και κατά τη διάρκεια της ζωής του ονομαζόταν…
Ο διάσημος Ιρανός πολυμαθής, μαθηματικός, αστρονόμος, φιλόσοφος και ποιητής, Χακίμ Ομάρ Χαγιάμ, γεννήθηκε στην πόλη Νεϊσαμπούρ στις 18 Μαΐου 1048 μ.Χ. Αν και η επιστημονική θέση του Χαγιάμ ήταν ανώτερη από τη λογοτεχνική του θέση και ο τίτλος του ήταν “Hujjat al-Haqq” (Η απόδειξη της αλήθειας), η φήμη του οφείλεται κυρίως στα τετράστιχά του, τα…
Ο Sohrab Sepehri ήταν ένας διάσημος Ιρανός ποιητής, συγγραφέας και ζωγράφος που γεννήθηκε στην πόλη Kashan στις 7 Οκτωβρίου 1928. Ο Sohrab ήταν ένας τελειομανής, ταπεινός και ντροπαλός καλλιτέχνης σε αναζήτηση της τελειότητας και των ανθρωπιστικών ιδεών. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη ζωγραφική ως απόφοιτος του Τμήματος Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης. Ένα μεγάλο…
Ο Seyyed Mohammad Hossein Bahjat Tabrizi, ευρέως γνωστός ως Shahriyar και ως ο διάσημος Ιρανός ποιητής που συνέθεσε ποιήματα σε περσικές και αζαρικές γλώσσες, γεννήθηκε στις προαστιακές περιοχές της πόλης Ταυρίδας (Tabriz) στις 21 Μαρτίου 1904 μ.Χ. Μετά την ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ταμπρίζ, ο Shahriyar έφυγε για την Τεχεράνη και συνέχισε τις σπουδές…
Ο Mirza Mohammad Ali με το ψευδώνυμο Saeb Tabrizi και ευρύτερα γνωστός ως Mirza Saeb, ο μεγαλύτερος και διάσημος Ιρανός στιχουργός και ποιητής της εποχής του, γεννήθηκε στην πόλη Ταυρίδα (Tabriz) το 1592 μ.Χ. Ο Sa’eb μεγάλωσε στο Ισφαχάν και σπούδασε λογοτεχνία, καλλιγραφία και θεολογία υπό την καθοδήγηση των δασκάλων της πόλης. Ο Sa’eb ήταν…
Η Rakhshandeh E’tesami, ευρέως γνωστή ως Parvin E’tesami, μια από τις πιο διάσημες σύγχρονους Ιρανές ποιήτριες, η οποία έχει περιγραφεί ως η διασημότερη γυναίκα ποιήτρια του Ιράν, γεννήθηκε στην πόλη Ταυρίδα στις 17 Μαρτίου 1906. Ο πατέρας της ήταν ένας από τους πιο διάσημους επιστήμονες, ρήτορες και μεταφραστές της εποχής του από τον οποίο έμαθε…
Ο Ali Esfandiari, ευρέως γνωστός ως «Nima Yushij», ο σύγχρονος Ιρανός ποιητής και με το παρατσούκλι πατέρας και ιδρυτής της σύγχρονης περσικής ποίησης, γεννήθηκε στην περιοχή Yush της επαρχίας Mazandaran του Ιράν στις 11 Νοεμβρίου 1897. «She’r-e Nau» (Νέο στυλ ποίησης) ήταν ένας τίτλος που ο ίδιος ο Nima είχε δώσει στην τέχνη του. Ο…
Γεννημένος στην πόλη Ganjeh το έτος 1141 μ.Χ., ο Jamal al-Din Abu Mohammad Ilyas bin Yusuf bin Zaki bin Mu’ayad, ευρέως γνωστός ως Nezami Ganjavi, ήταν μεγάλος Ιρανός ποιητής της επικής ποίησης – με καταγωγή από την πόλη Tafresh – που εισήγαγε μια καθομιλουμένη μορφή γραφής ιστορίας στην περσική λογοτεχνία και ποίηση. Είναι, λοιπόν, γνωστός…
