Η Περσική λογοτεχνία (περσικά : ادبیات فارسی, romanized: Adabiyâte fârsi) περιλαμβάνει τις προφορικές συνθέσεις και τα γραπτά κείμενα στην περσική γλώσσα. Θεωρείται μια από τις παλιότερες λογοτεχνίες του κόσμου και εκτείνεται σε μια περίοδο δυόμισι χιλιετιών.
Οι πηγές της βρίσκονται στην περιοχή του ευρύτερου Ιράν, όπως στο σημερινό Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, ο Καύκασος, η Τουρκία, περιοχές της νότιας Ασίας και της Κεντρικής Ασίας (όπως το Τατζικιστάν) όπου η περσική ήταν είτε η μητρική είτε η επίσημη γλώσσα. Για παράδειγμα ο Ρούμι, ένας από τους πιο αγαπημένους Πέρσες ποιητές, που γεννήθηκε στο Μπαλκ (σύγχρονο Αφγανιστάν) ή στο Ουάκς (σύγχρονο Τατζικιστάν), έγραψε στην περσική γλώσσα και έζησε στην Κόνια (σημερινή Τουρκία) που εκείνη την εποχή ήταν η πρωτεύουσα των Σελτζούκων στην Ανατολία.
Οι Γαζναβίδες κατέλαβαν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις και αρκετές περιοχές στην ανατολική και κεντρική Ασία και υιοθέτησαν τα περσικά ως γλώσσα της βασιλικής αυλής. Επομένως υφίσταται περσική λογοτεχνία από το Ιράν, την Μεσοποταμία, το Αζερμπαϊτζάν, την περιοχή του ευρύτερου Καυκάσου, την Τουρκία, το Πακιστάν, το Μπακλαντές, την Ινδία, το Τατζικιστάν και άλλα μέρη της κεντρικής Ασίας.
Δεν είναι όλη η περσική λογοτεχνία γραμμένη στην περσική γλώσσα καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνονται και έργα που γράφτηκαν από Πέρσες ή Ιρανούς σε άλλες γλώσσες, όπως τα ελληνικά και τα αραβικά. Ταυτόχρονα δεν γράφεται όλη η περσική λογοτεχνία από Πέρσες ή Ιρανούς καθώς Τούρκοι, Καυκάσιοι και Ινδοί ποιητές και συγγραφείς έχουν επίσης χρησιμοποιήσει την περσική γλώσσα.
Περιγράφεται ως μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνίες της ανθρωπότητας ενώ ο Γκαίτε εκτιμά ότι είναι ένας από τους τέσσερις κύριους εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η περσική λογοτεχνία έχει τις ρίζες της σε επιζώντα έργα της μέσης περσικής και της παλαιάς περσικής εποχής. Αυτή η τελευταία χρονολογείται από το 522 πΧ, ημερομηνία ανακάλυψης της αχαιμενιδικής επιγραφής.
Το μεγαλύτερο μέρος της επιζώσας περσικής λογοτεχνίας, ωστόσο, προέρχεται από την εποχή αμέσως μετά την μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας το 650 μΧ. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Αββασίδες (750 μΧ), οι Ιρανοί έγιναν γραμματείς και γραφειοκράτες του ισλαμικού χαλιφάτου και επίσης συγγραφείς και ποιητές του. Η λογοτεχνία στην νεότερη περσική γλώσσα ήκμασε στις περιοχές Χορασάν και Υπερωξιανή εξαιτίας πολιτικών αιτιών καθώς εκεί αναπτύχθηκαν οι πρώτες ιρανικές δυναστείες του μετα-ισλαμικού Ιράν, όπως οι Ταχίριοι και οι Σαμανίδες.
Πέρσες ποιητές όπως οι Σααντί, Χαφίζ, Αττάρ, Νεζάμι, Ρούμι, Φερντοουζί και Ομάν Χαγιάμ είναι γνωστοί και στον δυτικό κόσμο και έχουν επηρεάσει την λογοτεχνία πολλών χωρών.
Η Rakhshandeh E’tesami, ευρέως γνωστή ως Parvin E’tesami, μια από τις πιο διάσημες σύγχρονους Ιρανές ποιήτριες, η οποία έχει περιγραφεί ως η διασημότερη γυναίκα ποιήτρια του Ιράν, γεννήθηκε στην πόλη Ταυρίδα στις 17 Μαρτίου 1906. Ο πατέρας της ήταν ένας από τους πιο διάσημους επιστήμονες, ρήτορες και μεταφραστές της εποχής του από τον οποίο έμαθε…
Ο Ali Esfandiari, ευρέως γνωστός ως «Nima Yushij», ο σύγχρονος Ιρανός ποιητής και με το παρατσούκλι πατέρας και ιδρυτής της σύγχρονης περσικής ποίησης, γεννήθηκε στην περιοχή Yush της επαρχίας Mazandaran του Ιράν στις 11 Νοεμβρίου 1897. «She’r-e Nau» (Νέο στυλ ποίησης) ήταν ένας τίτλος που ο ίδιος ο Nima είχε δώσει στην τέχνη του. Ο…
Γεννημένος στην πόλη Ganjeh το έτος 1141 μ.Χ., ο Jamal al-Din Abu Mohammad Ilyas bin Yusuf bin Zaki bin Mu’ayad, ευρέως γνωστός ως Nezami Ganjavi, ήταν μεγάλος Ιρανός ποιητής της επικής ποίησης – με καταγωγή από την πόλη Tafresh – που εισήγαγε μια καθομιλουμένη μορφή γραφής ιστορίας στην περσική λογοτεχνία και ποίηση. Είναι, λοιπόν, γνωστός…
Ο Abu Mo’in Naser bin Khosrow bin Harith Qubadiani Balkhi, ευρέως γνωστός ως Naser Khosrow, ένας από τους μεγάλους Ιρανούς ποιητές, συγγραφείς, φιλοσόφους και ταξιδιώτες του κόσμου, γεννήθηκε στο Qubadian τμήμα του Marv το έτος 1004 μ.Χ. Ο Naser Khosrow είχε εξειδίκευση στις περισσότερες πνευματικές και αφηγηματικές επιστήμες της εποχής του, όπως η φιλοσοφία, τα…
Η Narges Abyar γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου 1970 και είναι πτυχιούχος Περσικής φιλολογίας. Έχει γράψει και σκηνοθετήσει πέντε δραματικές ταινίες. Η πρόσφατη ταινία της ονομάζεται Pinto. Έχει κάνει επίσης αρκετά ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους από το 2005. Η πρώτη της εμπειρία ήταν μια ταινία μυθοπλασίας με τίτλο “The Kind Dead-End”. Συνέχισε τη σκηνοθετική της…
Ο Sadr al-Din, Mohammad bin Ebrahim Qavami Shirazi, ευρέως γνωστός ως Mulla Sadra και Ṣadr al-Muti’allihin, γεννήθηκε στην πόλη Shiraz το έτος 1571 μ. Χ. Ήταν ένας διάσημος Ιρανός φιλόσοφος και ο ιδρυτής της Υπερβατικής Φιλοσοφίας. Τα έργα του μπορούν να θεωρηθούν ως ένας συνδυασμοός χιλίων χρόνων ισλαμικής σκέψης πριν από την εποχή του. Ως…
Γεννημένος στην πόλη Tabriz τον Ιανουάριο του 1925 μ.Χ., ο Mohammad Taqi Ja’fari, ευρέως γνωστός ως Allameh Ja’fari, ήταν Ιρανός λόγιος, φιλόσοφος, νομικός, θεολόγος, ειδικός στα έργα του Ρουμί και ειδικός στην ερμηνεία του Nahj al- Balagha του Ιμάμη Αλί. Η μητέρα του Mohammad Taqi του δίδαξε το Ιερό Κοράνι και όλα τα μαθήματα του…
Γεννημένος στην Τεχεράνη στις 23 Φεβρουαρίου 1903, ο Seyyed Mahmoud Khan Mirza Hessabi, ευρέως γνωστός ως καθηγητής Hessabi, ήταν φυσικός, γερουσιαστής, υπουργός Παιδείας και ο ιδρυτής της φυσικής πανεπιστημιακού επιπέδου στο Ιράν. Ο καθηγητής Hessabi ξεκίνησε την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή του στη Βηρυτό στη σχολή Γάλλων Ιερέων. Είχε αποστηθίσει το Ιερό Κοράνι και το divan (ποιητικό…
Ο δάσκαλος Mahmoud Farshchian, ο σύγχρονος Ιρανός ζωγράφος που έχει δημιουργήσει το δικό του ιδιαίτερο στυλ και σχολή ζωγραφικής, γεννήθηκε στην πόλη Ισφαχάν στις 24 Ιανουαρίου 1930. Έχοντας υπόψη την πρωτοτυπία της παραδοσιακής θεμελίωσης της ιρανικής ζωγραφικής, ο Farshchian είχε μεγάλη επίδραση στην τάση της παραδοσιακής ιρανικής ζωγραφικής και άλλων παραδοσιακών τεχνών και με την…
