Η Περσική λογοτεχνία (περσικά : ادبیات فارسی, romanized: Adabiyâte fârsi) περιλαμβάνει τις προφορικές συνθέσεις και τα γραπτά κείμενα στην περσική γλώσσα. Θεωρείται μια από τις παλιότερες λογοτεχνίες του κόσμου και εκτείνεται σε μια περίοδο δυόμισι χιλιετιών.
Οι πηγές της βρίσκονται στην περιοχή του ευρύτερου Ιράν, όπως στο σημερινό Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, ο Καύκασος, η Τουρκία, περιοχές της νότιας Ασίας και της Κεντρικής Ασίας (όπως το Τατζικιστάν) όπου η περσική ήταν είτε η μητρική είτε η επίσημη γλώσσα. Για παράδειγμα ο Ρούμι, ένας από τους πιο αγαπημένους Πέρσες ποιητές, που γεννήθηκε στο Μπαλκ (σύγχρονο Αφγανιστάν) ή στο Ουάκς (σύγχρονο Τατζικιστάν), έγραψε στην περσική γλώσσα και έζησε στην Κόνια (σημερινή Τουρκία) που εκείνη την εποχή ήταν η πρωτεύουσα των Σελτζούκων στην Ανατολία.
Οι Γαζναβίδες κατέλαβαν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις και αρκετές περιοχές στην ανατολική και κεντρική Ασία και υιοθέτησαν τα περσικά ως γλώσσα της βασιλικής αυλής. Επομένως υφίσταται περσική λογοτεχνία από το Ιράν, την Μεσοποταμία, το Αζερμπαϊτζάν, την περιοχή του ευρύτερου Καυκάσου, την Τουρκία, το Πακιστάν, το Μπακλαντές, την Ινδία, το Τατζικιστάν και άλλα μέρη της κεντρικής Ασίας.
Δεν είναι όλη η περσική λογοτεχνία γραμμένη στην περσική γλώσσα καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνονται και έργα που γράφτηκαν από Πέρσες ή Ιρανούς σε άλλες γλώσσες, όπως τα ελληνικά και τα αραβικά. Ταυτόχρονα δεν γράφεται όλη η περσική λογοτεχνία από Πέρσες ή Ιρανούς καθώς Τούρκοι, Καυκάσιοι και Ινδοί ποιητές και συγγραφείς έχουν επίσης χρησιμοποιήσει την περσική γλώσσα.
Περιγράφεται ως μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνίες της ανθρωπότητας ενώ ο Γκαίτε εκτιμά ότι είναι ένας από τους τέσσερις κύριους εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η περσική λογοτεχνία έχει τις ρίζες της σε επιζώντα έργα της μέσης περσικής και της παλαιάς περσικής εποχής. Αυτή η τελευταία χρονολογείται από το 522 πΧ, ημερομηνία ανακάλυψης της αχαιμενιδικής επιγραφής.
Το μεγαλύτερο μέρος της επιζώσας περσικής λογοτεχνίας, ωστόσο, προέρχεται από την εποχή αμέσως μετά την μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας το 650 μΧ. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Αββασίδες (750 μΧ), οι Ιρανοί έγιναν γραμματείς και γραφειοκράτες του ισλαμικού χαλιφάτου και επίσης συγγραφείς και ποιητές του. Η λογοτεχνία στην νεότερη περσική γλώσσα ήκμασε στις περιοχές Χορασάν και Υπερωξιανή εξαιτίας πολιτικών αιτιών καθώς εκεί αναπτύχθηκαν οι πρώτες ιρανικές δυναστείες του μετα-ισλαμικού Ιράν, όπως οι Ταχίριοι και οι Σαμανίδες.
Πέρσες ποιητές όπως οι Σααντί, Χαφίζ, Αττάρ, Νεζάμι, Ρούμι, Φερντοουζί και Ομάν Χαγιάμ είναι γνωστοί και στον δυτικό κόσμο και έχουν επηρεάσει την λογοτεχνία πολλών χωρών.
Ο Abu Ja’far Mohammad bin Mohammad bin Hasan Jahrudi Tusi, ευρέως γνωστός ως Khawaja Nasir al-Din, γεννήθηκε στην περιοχή Jahrud της πόλης Κομ στις 18 Φεβρουαρίου 1201 μ.Χ. Είναι εξέχων Ιρανός ποιητής, φιλόσοφος, θεολόγος, νομικός, αστρονόμος, στοχαστής, μαθηματικός, αστρονόμος, γιατρός, αρχιτέκτονας και πολιτικός και ήταν γνωστός με τίτλους όπως «Nasir al-Din», «Mohaqeq-e Tusi», «Ustad». al-Bashar»,…
Ο Kamaloddin Behzad, ο μεγαλύτερος και πιο διάσημος Ιρανός ζωγράφος μινιατούρας, γεννήθηκε στην πόλη Herat του Αφγανιστάν το έτος 1455 μ.Χ. Οι ακριβείς ημερομηνίες γέννησης και θανάτου του δεν είναι γνωστές. Ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του στη Βιβλιοθήκη του Χεράτ, υπό τον Mirak Naqqash (Mirak ο Ζωγράφος) και απέκτησε μεγάλες δεξιότητες στη ζωγραφική και το σχέδιο.…
Ο Mohammad Ghaffari (1848 – 1940 μ.Χ.), ευρέως γνωστός ως Kamal al-Molk, ήταν Ιρανός ζωγράφος και καλλιτέχνης από την πόλη Κασάν. Ο Kamal-ol-Molk ήταν μια από τις πιο διάσημες και πιο σημαντικές προσωπικότητες στην ιστορία της ιρανικής τέχνης. Ο Kamal-ol-Molk ξεκίνησε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στη γενέτειρά του και στη συνέχεια πήγε στην Τεχεράνη για να…
Ο Gholamreza Takhti, ευρέως γνωστός ως “Jahanpahlavan” (Παγκόσμιος Πρωταθλητής), ένας διάσημος Ιρανός παλαιστής, γεννήθηκε σε μια μετριοπαθή και θρησκευόμενη οικογένεια στη γειτονιά Khaniabad της Τεχεράνης στις 27 Αυγούστου 1930. Ο Jahanpahlavan Gholamreza Takhti ήταν μια από τις πιο αξιόλογες προσωπικότητες στην ιστορία του ιρανικού πρωταθλήματος και ο νικητής των υψηλότερων τίτλων πάλης στον κόσμο. Είναι…
Ο Abu Nasr Muhammad bin Muhammad Farabi (γνωστός στη Δύση ως Alpharabius) γεννήθηκε στην περιοχή Farab του Khorasan το έτος 870 μ.Χ. και είναι ένας από τους μεγαλύτερους Ιρανούς φιλοσόφους και μελετητές, με εμπειρία στη φιλοσοφία, τη λογική, την κοινωνιολογία, την ιατρική, τα μαθηματικά και τη μουσική. Ο Farabi ήταν μοναδικός σε πολλούς τομείς των…
Ο Ali Akbar Dehkhoda, μια σπουδαία προσωπικότητα της Ιρανικής λογοτεχνίας, δημοσιογράφος, σατιρικός συγγραφέας, μέλος της Εθνοσυνέλευσης, καθηγητής πανεπιστημίου, γλωσσολόγος, λεξικογράφος και ποιητής – ο οποίος έγινε ευρέως γνωστός για το αριστούργημά του «Λεξικό της Περσικής Γλώσσας » (από Περσικά σε Περσικά), γεννήθηκε το Τεχεράνη στις 24 Φεβρουαρίου 1880. Μετά την ολοκλήρωση της παραδοσιακής του εκπαίδευσης…
Γεννημένος στην Τεχεράνη το έτος 1872, ο Gholamhossein Darvish, ευρέως γνωστός ως Darvish Khan, ήταν ένας διάσημος Ιρανός καλλιτέχνης και παραδοσιακός μουσικός της ύστερης εποχής των Κατζάρων. Ο Gholamhossein εντάχθηκε στο μουσικό τμήμα της Σχολής Nezam, που συνδέεται με το Dar al-Fonun, όπου διδάχθηκε μουσικές νότες και έμαθε επίσης να παίζει τρομπέτα και μικρά τύμπανα.…
Ο Baba Taher Hamadani, ευρέως γνωστός ως «Baba Taher Oryan» ήταν Ιρανός μυστικιστής, ποιητής και συνθέτης δίστιχων του 11ου αιώνα μ.Χ. Γεννήθηκε στην πόλη Χαμαντάν. Οι ακριβείς ημερομηνίες γέννησης και θανάτου του δεν είναι γνωστές και δεν υπάρχουν σαφείς και ακριβείς πληροφορίες για την οικογένειά του, τα μέσα βιοπορισμού και τον τρόπο απόκτησης των γνώσεων…
Ο Farid al-Din Abu Ḥamed Mohammad bin Abu Bakr, ευρέως γνωστός ως Attar Neyshabouri – ένας από τους διάσημους Ιρανούς μυστικιστές και ποιητές της περσικής γλώσσας – γεννήθηκε στην περιοχή Kadkan της πόλης Neyshabour το έτος 1146 μ.Χ. Έμαθε φαρμακευτική και φαρμακολογία από τον πατέρα του και εργάστηκε ως βοτανολόγος για τη θεραπεία ασθενών. Πολλές…
